Gmina Łopuszno

Ruda Zajączkowska - wieś nad Wierną Rzeką. Nazywana w przeszłości Mineria Zajączkowska, Rydniky, Ruda Zajączkowska, Ruda Narodowa lub Rządowa, stanowiła razem z okolicznymi wioskami dobra rządowe, wcześniej królewskie. Wieś powstała prawdopodobnie w XIV w. na gruntach wsi Zajączków. Stąd też wzięła się druga część dzisiejszej nazwy, pierwszy człon pochodzi niewątpliwie od wydobywanej tu rudy. Co najmniej od XV wieku (potwierdza to J. Długosz) do połowy XVI w. znajdowała się tu kuźnica żelaza, wykorzystująca rudy darniowe.

Po likwidacji kuźnicy założono folwark, gdzie odrabiali pańszczyznę chłopi z okolicznych wsi tj. Fanisławic, Gnieździsk, Korczyna i Zajączkowa.

W XVIII w. granice dzierżawy Ruda sięgały Małogoszcza i Bolmina na południu, Rykoszyna, Gałęzic oraz Skib na wschodzie, Snochowic i Łopuszna wraz Czartoszowami na północy, a na zachodzie dochodziły do Gruszczyna oraz Skorkowa.

W latach 1854 - 1885 Rudę dzierżawili Sascy. Najpierw Jan i Józefata z domu Żeromska, a później ich syn Teofil z żoną Bolesławą.

Wiadomo, że Stefan Żeromski przebywał w Rudzie przez kilkanaście dni w okresie Świąt Bożego Narodzenia 1883  r. W jego Dziennikach są jednak zapisy wskazujące, że w Rudzie przebywał wielokrotnie. Żeromski znał dobrze Rudę i tereny wokół rzeki. Znajomość legendy tej ziemi zawdzięczał ciotce. Po wydaniu w 1912 r. „Wiernej rzeki " pisał do kuzyna Stanisława Piołun - Noyszewskiego, że jest to „powieść na tle Rudy osnuta, a z opowiadań ciotki Józefaty Saskiej... poczerpnięta". U genezy powieści leżą autentyczne wydarzenia z roku 1863. Dwór w Niezdołach wzorowany był na dworze w Rudzie Zajączkowskiej, położonym niegdyś nad rzeką Łośną (Łososiną). Pierwowzorem Salomei Brynickiej jest autentyczna postać Anieli Lubowieckiej, krewnej Saskich, przebywającej całymi miesiącami w Rudzie, gdzie czuła się lepiej niż u ojca, ziemianina z Sandomierskiego. Z kolei Józef Odrowąż to prawdziwy Jan Połubiński, jedyny syn księcia Michała Połubińskiego, prezesa Izby Obrachunkowej w Warszawie.

Od reformy lat siedemdziesiątych XX w. wieś podzielona jest między dwie gminy: Łopuszno i Piekoszów. Kilka lat temu nazwę dawnej Rudy w gminie Piekoszów zamieniono na „Wierna Rzeka".

Na terenie należącym do wsi znajduje się cmentarz wojskowy z czasów I wojny światowej.

Od kilku lat we wsi aktywnie działa Kapela Zygmunta Jakubowskiego, która jest dwukrotnym laureatem Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimirzu Dolnym.