ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNO – PRZYRODNICZE

Położenie

Gmina Łopuszno leży w północno – zachodniej części województwa świętokrzyskiego i graniczy z gminami: od północy z Radoszycami; od północnego wschodu z Mniowem; od zachodu z Krasocinem; od północnego zachodu ze Słupią Konecką; od południa z Małogoszczem; od wschodu z Piekoszowem i Strawczynem. Położenie gminy wyznaczają następujące współrzędne geograficzne:

  • 50° 51' N – kraniec południowy (w pobliżu Wiernej Rzeki),
  • 51° 01' N – kraniec północny (w pobliżu wsi Sarbice),
  • 20° 06' E – kraniec zachodni (w pobliżu wsi Lasocin)
  • 20° 22' E – kraniec wschodni (na końcu wsi Piotrowiec).
Obszar gminy obejmuje powierzchnię 176,81 km2, co stanowi 1,51% ogólnej powierzchni województwa świętokrzyskiego. Największą miejscowością gminy jest Łopuszno, położone 31 km od Kielc, na skrzyżowaniu dróg nr 786 Kielce – Częstochowa oraz nr 728 Grójec – Jędrzejów. Odległość do lotniska w Masłowie wynosi 35 km, a do najbliższej stacji kolejowej w Małogoszczu jest 11 km. Wzdłuż drogi wojewódzkiej Kielce – Częstochowa położone są miejscowości: Piotrowiec, Snochowice, Wielebnów, Jedle, natomiast wzdłuż drogi Grójec – Jędrzejów usytuowane są miejscowości: Sarbice Drugie, Sarbice Pierwsze, Czałczyn, Marianów, Grabownica, Czartoszowy, Gnieździska. Pozostałe miejscowości naszej gminy znajdują się przy drogach powiatowych.

Klimat 

Pod względem klimatycznym gmina Łopuszno należy do regionu Małopolski. Pogodę i klimat na obszarze gminy kształtują najczęściej, podobnie jak na obszarze województwa, masy powietrza polarnomorskiego i podzwrotnikowego w lecie i w zimie, masy powietrza polarno – kontynentalnego zimą i wiosną oraz masy powietrza podzwrotnikowo – kontynentalnego napływające wczesną jesienią. 

Średnia roczna sumy opadów atmosferycznych wynosi ponad 600 mm, przy czym należy dodać, że opady półrocza chłodnego wynoszą od 225 – 250 mm, a półrocza ciepłego od 400 – 500 mm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 7,5o C, średnia temperatura lipca od 18 do 19o C, a średnia temperatura stycznia od -4 do -5o C. 
Okres wegetacyjny na obszarze gminy trwa około 210 dni. Liczba dni mroźnych, podobnie jak i upalnych, waha się od 35 do 40 dni w ciągu roku. Z uwagi na ogólną cyrkulację atmosferyczną, na obszarze gminy dominują wiatry zachodnie i północno – zachodnie.

Budowa geologiczna i ukształtowanie terenu 

Według wszystkich dostępnych źródeł obszar gminy to część północno – zachodniego skraju Wyżyny Małopolskiej. W klasyfikacji J. Kondrackiego określany jest jako Wzgórza Łopuszniańskie, natomiast w klasyfikacji J. Mityka obszar gminy nazwany jest Niecką Łopuszna. Obszar ten składa się z krótkich, poprzecinanych uskokami pasm wzniesień, utworzonych przez skały jurajskie i górnotriasowe. 
Wzgórza od południowego zachodu graniczą ze znacznie wyższym Pasmem Przedborsko-Małogoskim, a od północnego wschodu z zachodnią częścią Płaskowyżu Suchedniowskiego. 
Wzgórza Łopuszniańskie, wchodzące w skład makroregionu Wyżyny Przedborskiej, zostały zaliczone przez J. Kondrackiego do typu krajobrazu naturalnego wyżynnego, z przewagą równin peryglacjalnych. 
Wzgórza Łopuszańskie zamykają od zachodu Padół Strawczyński, który stanowi zachodnie przedłużenie Doliny Kielecko – Łagowskiej. Wzgórza zajmują powierzchnię około 600 km2. Wysokości bezwzględne nie przekraczają 300 m n.p.m., natomiast różnice wysokości względnych mieszczą się w przedziale 20 – 40 m, z tendencją malejącą w kierunku zachodnim. Przynależność tego obszaru do Wyżyny Małopolskiej jest zdeterminowana strukturą geologiczną. 

Przyroda i gleby

Na podstawie podziału geobotanicznego Polski, obszar Łopuszna wchodzi w skład Okręgu Koneckiego Krainy Świętokrzyskiej, który położony jest na północno – zachodnim przedłużeniu Centralnego Okręgu Łysogórskiego. Różni się on od pozostałych okręgów przede wszystkim glebami, co wynika z budowy geologicznej tego obszaru. W przeciwieństwie do Okręgu Łysogórskiego, oprócz skał piaskowcowych pochodzących z triasu i jury, dominują tu równiny peryglacjalne. Ponadto okręg ten charakteryzuje się znaczną lesistością, zwłaszcza obecnością roślinności naturalnej i półnaturalnej. Na wilgotnych glebach rozwinęły się duże obszary leśne. Dominują tu takie gatunki drzew, jak sosna, jodła, buk, modrzew polski i świerk oraz w mniejszym stopniu cis, jesion, wiąz, jawor i grab. Zróżnicowaniu gatunkowemu drzew towarzyszy wielkie bogactwo florystyczne runa leśnego. Stwierdza się występowanie na tym obszarze wielu rzadkich, zagrożonych i prawnie chronionych roślin, m.in.: arniki górskiej, liczydła górskiego, rosiczki okrągłolistnej, długosza królewskiego i omiega górskiego. 
Na obszarze gminy Łopuszno najczęściej występują gleby glejowe, które zostały wykształcone z piasków gliniastych, glin zwałowych lub wietrzeniowych. Spotkać je można przede wszystkim w miejscach płaskich o słabym odpływie powierzchniowym. Gleby glejowe, torfowe i murszowe oraz mułowo – torfowe, należące do grupy gleb bagiennych, wytworzyły się w obniżeniach terenu, w warunkach nadmiernego uwilgocenia, przy współudziale roślinności hydrofilnej. 
Duży udział gleb bagiennych świadczy o nieuregulowanych warunkach odpływu i wysokim poziomie wód gruntowych na tym obszarze, co wiąże się z jego niedostępnością i niewielką przydatnością z punktu widzenia rolnictwa. 
Pod względem hydrograficznym, gmina Łopuszno położona jest w zlewni Pilicy i Nidy, w 75% swej powierzchni obejmuje tereny źródliskowe. Na terenie gminy dominują gleby słabe i bardzo słabe, o małej naturalnej zasobności wód glebowych, płytkiej warstwie próchniczej, jak i żyzności określającej warunki produkcyjne rolnictwa. Deficyty wód występujące okresowo, a w suchych porach roku stale, powodują znaczne przesuszenie gleb. W warunkach gminy sprzyja ono pojawianiu się erozji wietrznej. Nie obserwuje się, za wyjątkiem części wschodniej, erozji wodnej, co wiąże się na ogół z mało zróżnicowaną rzeźbą terenu. 
Duże kompleksy leśne otaczające Łopuszno są pozostałością po istniejących tu we wczesnym średniowieczu olbrzymich borach, ciągnących się w kierunku Chęcin, Kielc i Przedborza. Kryły one w swych ostępach duże ilości dzikiej zwierzyny, ptactwa, barci, drzewa modrzewiowego i jodłowego – bogactwa ówczesnych mieszkańców tych terenów. 
Pomimo intensywnego wyrębu lasu na przestrzeni kilkuset lat, obecnie udział terenów leśnych w gminie Łopuszno jest dość duży i wynosi 42%, co stwarza konieczność uznania gospodarki leśnej w gminie jako równorzędnej z rolnictwem. Obok lasów w krajobrazie gminy odgrywają dużą rolę zadrzewienia, a także użytki zielone.